Қарағанды ОӘҒК

МАМЫРАЕВ МАРТБЕК

(1908-1989)

Мамыраев Мартбек Қарқаралы ауданының «Бірінші май» (қазіргі М.Мамыраев) ауылында 1908 жылы туған.

Соғысқа дейін Мартбек Қарағандыға келіп, шахтада жұмыс істеді, электромонтерден учаске механигіне дейін өсті. 1942 жылдың мамыр айында майданға аттанды. Алғашқы от кешкен жері - Сталинград түбіндегі шайқастар еді. Сол жерде жараланып, 1943 жылдың қыркүйегіне дейін әскери госпитальде емделді. Қайтадан қатарға қосылып, 12 - гвардиялық атқыштар дивизиясы қатарында өткізді.

Днепр өзені үшін ұрыста көрсеткен жанқиярлық ерлігі үшін гвардия аға сержанты, 61-ші Армияның 12-ші гвардия атқыштар дивизиясының 32-ші гвардиялық атқыштар полкінің пулемет расчетінің командирі М.Мамыраевқа КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығымен 1944 жылы 15-ші ақпанда Кеңес Одағының Батыры атағы берілді. Ол Ленин орденімен, I дәрежелі Отан соғысы орденімен, медальдармен марапатталған.

Соғыстан кейін Киров атындағы шахтада және Химия- металлургия институтында еңбек етті.

Мартбек Мамыраевтың бейбіт өмірдегі еңбегі де лайықты бағаланып, оған «Құрмет белгісі» ордені, Қаз. ССР Жоғарғы Кеңесінің Грамотасы берілді.

Мартбек Мамыраев 1971 жылдан Қарағанды қаласының Құрметті азаматы. 1989 жылы 22-ші қарашада қайтыс болды. Химия-металлургия институтында мүсіні қойылған.

Әдебиеттер:

Айнабеков Қ. Мартбекпен амандасқанда // Шығармалар: өлеңдер мен дастандар /Қ. Айнабеков; құраст. А. Тоқпанов. - Алматы: Қазақ мемлекеттік көркем әдебиет, 1955. – 46-47 б.

Ләмбекұлы С. Днепр қаһарманы / С.Ләмбекұлы // Қарқаралы. - Астана: Фолиант, 2011. – 165-168 б.

Мамраев Мартбек (1908-1989) / К. Т. Темірғалиева, Т. Т. Аршабеков // Ерлік даңқы мәңгі өшпейді. – Қарағанды, 2010. – 89-90 б.

Мамраев Мартбек (1908-1989) // Қарағанды. Қарағанды облысы: энциклопедия / ред. А. Абдулин.- Алматы: Атамұра, 2006.- 397 б.

Мамраев Мартбек // Қаһарман қарағандылықтар. Герои – карагандинцы. – Қарағанды, 2000. – 79-82 б.

Мамраев Мартбек // Қарағандылық Совет Одағының батырлары = Герои Советского Союза - Карагандинцы. – Қарағанды, 1990. – 39-40 б.

Мамраев Мартбек // Совет Одағының Қазақстандық Батырлары: 2 томдық. / құраст. П.С.Белан, Н.П.Калита. - Алматы, 1969. – 2-т. – 33-34 б.

Мамыраев Мартбек // Қазақстандық Кеңес Одағының Батырлары: энциклопедиялық жинақ. - Алматы: Өнер, 2010. - 154 б.

Мамыраев Мартбек // Қарағандылық Совет Одағының Батырлары. - Қарағанды, 1990.– 39-40 б.

***

Мамыраев М.  Қазақ өнерінің ардагері // Қарқаралы. - 1993. - № 9/10. - 33-36 б.

Мамыраев М. Ғажайып ерлік  // Орталық Қазақстан. - 1975. - 8 май (№ 108). - 2 б.

Мамыраев М. Ердік пен ерлік дастаны // Орталық Қазақстан. – 1981. –21 июня.

Мамыраев М. Есте сақталады // Орталық Қазақстан. - 1966. - 9 мамыр (№ 118). - 2 б.

***

Совет Одағының Батыры Мартбек Мамыраевты мәңгі есте қалдыру туралы: Қазақ ССР Министрлер Кабинетінің қаулысы // Қаз. ССР. Үкіметтің қауылар жинағы. – 1991. - №12

Адамбеков Е. Ерлік - елге мұра // Орталық Қазақстан. - 2010. - 18 қыркүйек (№ 151/152). - 5 б.

Аманжолов Қ. Мартбек // Қарқаралы. – 1992. – 8 тамыз.

Әбдiрахманұлы А. Биыл - ұлы Жеңiске 55 жыл // Қарқаралы.- 2000.-15 сәуiр.

Әбдисаматова Ғ. Ерлігі - елге абырой, ұрпаққа үлгі  // Орталық Қазақстан. - 2008. - 8 мамыр (№72-73) . - 3 б.

Әбдіманұлы А. Ардагерлер даңқы асқақтай берсін! // Қарқаралы. - 2000. - № 1/2. - 8-12 б.

Әбдіхалықұлы Ә. Ер есімі ел мақтанышы // Қарқаралы. - 2008. - № 2. - 80-82 б.

Әбжанова С. Қарқаралының, қазақтың Мартбегі // Ваша газета.- Сарань, 2003.-28 июня

Әмірәлин , Ә. Батырлар елі // Советтік Қарағанды. - 1950. - 9 май (№ 94). - 3 б.

Батыр жерлестеріміз // Орталық Қазақстан. - 1965. - 8 май (№ 107). - 2 б.

Дүйсетаев С. Жақсының жақсылығын айт: Қарқаралыға еңбегi сiңген // Қарқаралы.- 2000.-25 наурыз.

Еділ бойынан келген хат // Орталық Қазақстан. - 2010. - 8 мамыр (№ 70/71). - 3 б.

Жанысбаев С. Ерлігі ешқашан ұмытылмайды: [Батыр М.Мамыраевқа ескерткіш бюст орнатылғаны туралы] // Орталық Қазақстан. – 1991. – 5 қараша.

Ибраһим Е. Ерлік жыры // Орталық Қазақстан. - 2008. - 1 наурыз. - 3  б.

Кизкин А. Ерлік елеусіз қалмасын // Қарқаралы. - 2008. - 23 тамыз (№ 67/68). - 1 б.

Қарағанды батырлары // Орталық Қазақстан. - 1972. - 9 май (№ 108). - 2 б.

Қарағанды қырандары // Орталық Қазақстан. – 1990. – 1 сәуір

Қауысов Б. Батыр атындағы бақ жолы көпшіліктің игілігіне берілді // Орталық Қазақстан. - 2008. - 13 мамыр (№74) . - 2 б.

Қойбағаров Х.  Днепр батыры // Қарқаралы. - 2003. - 26 сәуір.

Қойбағаров Х. Толқынды Днепрдің жағасында // Қарқаралы. - 2000. - 1 сәуір.

Қойбағаров Х. Толқынды Днепрдің жағасында // Орталық Қазақстан. - 2006. - 7 қаңт. - 9  б.

Қойбағаров Х. Толқынды Днепрдің жағасында // Орталық Қазақстан. - 2008. - 8 мамыр (№72-73) . - 3 б.

Қыныбаева Р. Батырдың есімін ұмытпайық // Орталық Қазақстан. - 2003. - 7 қазан. - 5  б.

Қыныбаева Р. Мартбек Мамыраевтың ерлігіне 50 жыл // Қарқаралы. – 1994. – 2 сәуір

Қыныбаева Р. Отан кегін, ел намысын ту еткен  // Қарқаралы. - 2008. - 16 тамыз (№ 65/66). - 5 б.

Ләмбекұлы С. Днепр қаһарманы // Азия транзит. - 2007. - № 3/4. - 71-73 б.

Лұқпан Е. Днепрді кешіп өту. Донбасс пен терістік Кавказды алу / Е.Лұқпан, Ғ.Смағұлов // Орталық Қазақстан. - 2004. - 9 желтоқсан. - 6  б.

Мусин К. Болар елдің баласы батыр елін ұлықтады // Орталық Қазақстан. - 2008. - 21 тамыз (№129) . - 6 б.

Омарбеков М. Өз қазағым, өз елім  // Қарқаралы. - 2001. - 8 қыркүйек.

Омарбекұлы М. Батыр мен ақынның кездесуі // Қарқаралы. - 2008. - 9 тамыз (№ 63/64). - 3 б.

Омарбекұлы М. Қасым мен Мекебай // Орт.Қазақстан.-2006.- 9 мамыр.-9 б.

Оразалин О. Жұлдызы жарқырап… // Орт. Қазақстан. – 1970. – 9 мамыр

Райымбекқызы Ж. Мартбек ауылындағы мұражай // Орт.Қазақстан.- 2002.- 24 шілде

Сағындықов А. Азамат: Совет Одағының Батыры М.Мамыраев 70 жаста // Орт. Қазақстан.– 1978. – 4 мамыр

Сағындықов А. Мартбек Мамыраев // Орталық Қазақстан. - 1990. - 1 сәуір (№ 76). - 2 б.

Сағынтай С. 1943. 29 қыркүйек // Орталық Қазақстан. - 2008. - 16 тамыз (№126-127) . - 4 б.

Төлеутаев Ш.   Ұлы халықтың ұлы жеңісі // Коммунизм таңы. - 1987. - 9 май (№ 56). - 2 б.

Тұңғышбаев Қ. Ер ерлігі – ел жүрегінде // Соц. Қазақстан. – 1963. – 2

Тұрсынғалиев Р. Ескерусіз қалған ер есімі [Электрондық құжат] // Интернет материалдарынан.- 2005

Ұлы Отан соғысының қарқаралық батырлары  // Қарқаралы. - 2000. - № 1/2. - 6-7 б.

Ысқақова Б. Батырмен дидарласты // Орталық Қазақстан. - 1975. - 7 май (№ 107). - 2 б.