Қарағанды ОӘҒК

"Қос Шынар" атындағы Әлия-Мәншүк қоғамдық бірлестігінің төрағасы, Әлияның өмірін зерттеуші Ғалымжан Байдербес батыр қыз жайлы сұхбат беріп, көп мағлұматтан хабардар етті.

Қазақтың батыр қызы Әлия Молдағұлова 1925 жылы 15 маусымда Ақтөбе облысы Қобда ауданының Бұлақ ауылында дүниеге келген. Әлияның азан шақырып қойған аты Ілия екен, орыстар Лия деп атаған. Әлияны анасы "Ақмоншағым" деп еркелетеді екен.

Анасының қазасынан соң Әлия бір жыл бойы ауылда әркімнің босағасын паналап жүрген. Ақырында оны нағашысы Әбубәкір Молдағұлов қолына алған. Әбубәкір Әлияға өзінің фамилиясын берген.

...Менің сәнім мың болды,

Әнім менің мұң болды

Ш. Қалдаяқов

Құрметті өнер сүйер қауым, әнді қадір тұтатын ағайын!

Дүние дөңгелеп, заманалар зырғып мыңжылдықтар мен ғасырлар тоғысында тәуелсіздікке қол жеткізіп, егеменді ел атанған қазақстанның "Мәдени мұра" бағдарламасымен "Қазақтың мың әні мен мың күйі" жарыққа шығып, әлемге паш етілді. Осы тұста Қорқыт Ата, Құрманғазы, Тәттімбет, Ықылас, Қазанғап, Дәулеткерей, Байсерке, Сүгір сынды күй тарландары мен Ақан, Біржан, Мұхит, Әсет, Естай, Жаяу Мұса, Кенен секілді халықтың ән дәстүрлерін уақыт ағымымыен алға апарушы дарабоздардың өткен ғасырдың екінші жартысындағы ту ұстаушысы – Композитор Шәмші Қалдаяқов жөнінде көрнекті жазушы Еркінбай Әкімқұлов өзінің замандық терең толғаныспен жазылған роман-эссесін алға тартып отыр. Автор осы роман-эссенің кейіпкері – қазақтың дара тұлғалы ақеділ композиторы Шәмші Қалдаяқовпен албырт жастық шақ кезеңдерін: небір жарқын жылдары мен айтулы күндерін бірге өткізген және соның  бәрін мықтап жадында тұтқан.

Құрметті өнер сүйер қауым, әнді қадір тұтатын ағайын!

Әлдилеген әнінен күмбірлеген күйіне дейін тұнып тұрған ұлтты сана-сезім бояуы сіңген өнер құдіретіне ештеңе тең келмес. Халқымыздың  тыныс-тіршілігі, болмысы баяндалып, ұлтымыздың өткені мен келешегі бейнеленетін өңі тозбас өнеріміздің өрісі кеңи беретініне күмән жоқ. Бүгінде  араға біраз жылдар салып, қазақ домбырасының абыройын, рухани өресін, ұлттық болмыстың ажырамас бөлігі екендігін тағы бір мәрте айқындай түстік.

Құрметті өнер сүйер қауым, әнді қадір тұтатын ағайын!

Сан ғасырлық тарихы бар халық музыкасының терең бір арнасы – ән өнері. Жазу-сызуы кенжелеу елдің ғұмыр шежіресінің бір парасы ұрпақтан-ұрпаққа ән-күй, ауыз әдебиеті арқылы тараған.

Рухани тыныстың кеңеюі мен эстетикалық сана-түсініктің қалыптасуына әннің әсер-ықпалы орасан зор болды. Халықтың бойындағы табиғаттың тылсым сырларымен жұптасқан етенелік қасиеті оның тұрмыс-тіршілікке әдет-ғұрыпқа, деген талғамын талғамын ғана өсіріп қойған жоқ, сондай-ақ рухани жан дүниесінің сұлулық пен мейірімге іңкәр қайнар көзін ашты.

Құрметті өнер сүйер қауым, әнді қадір тұтатын ағайын!

Қай халықтың музыка аспаптары болмасын өмірге жайдан-жай келмеген. Ол адамның жан дүниесін, ішкі сезім иірімдерін білдіру қажеттілігінен, әр халықтың тұрмыс-тіршілік, салт-дәстүр, әдет-ғұрыптарына орайласа туындауынан пайда болған. Адам болмысының сөзбен, ән-өлеңмен айтып жеткізуге болмайтын сырлы саз, әуен үнін, күрделі сезімдерін сыртқа шығару үшін музыкалық аспаптарды ойлап шығарған.