Page 234 - karagandy_zhumyszhylarynyn_angime_zhyrlary

70
Арыз айтып кеп отырмын өзіңе. 1955 жылы 16 августа Мағзұм Ахметов-
тан жазылып алынды. Және бұл өлеңнің:
«Арыз айтып келдік, міне, өзіңе,
Сеніп едік бір кезде біз сөзіңе,
Орындалмай айтқан сөзің қалған соң,
Төлеу іздеп біз келдік сол сөзіңе.
Алғаныңды қайырып бер жетімнен,
Алғаның ол кесіп менің етімнен.
Савконы мен туғанымнан кем көрмен,
Қайта алмаспын осы достық бетімнен.
Савко өлді ойлайсын ғой қорғансыз,
О, құзғыны дүниенің сен арсыз.
Жоқ, болмайды ойлағаның тіпті олай,
Қамқоршысы артында оның біз бармыз», —
деп айтылатын бір нұсқасы 1953 жылы 17 октябрьде Хасен Манкиннен жазы-
лып алынды. X. Манкин өлеңнің туу себебі туралы мынаны хабарлайды:
«1910 жылы Ілияс ағайдың Савко дейтін досы шахта ішінде үстіне көмір
құлап қаза болды. Сол кездегі подрядшінің біреуі Савко өлісімен семьясына
қысым көрсетіп, дігірік ойнатты. Савконың алуға тиісті ақшасын семьясына бер-
мей қойды. Сонда Ілекеңнің сол подрядшыға айтқаны еді».
71 Итеннің Шоқыбасқа айтқаны. 1951 жылы декабрьде Көлзақ Аманкел-
диннен жазылып алынды. К. Аманкелдин 1906 жылы Қарағанды жұмысшыла-
рынан естіген.
72 «Кәпір менен мұсылман» деп келеді. 1952 жылы 19 октябрьде Көлзақ
Аманкелдиннен Қ. Мұқышев жазып алған. Бұл өлең Қ. Аманкелдиннен басқа екі
адамнан жазылып алынды: біріншісі 1953 жылы 10 октябрьде Айтмағамбет
Күлдібаевтан, екіншісі 1953 жылы 8 март күні Хұсайын Салқынбаевтан.
Күлдібаев пен К. Аманкелдиндердің текстісінде айырма жоқ. X. Салқын-
баев өлеңді толық білмейді, және:
«Сен мұсылман, ол кәпір»,— деп келесің.
Аузыңда «алла-құдай»,— деп келесің.
Қожайынның айтқаны алла әмірі,—
Деп алдында олардың сау желесің», —
деген айырмашылықпен айтылады. X. Салқынбаевтың айтуынша 1906 жылы Іли-
яс Манкин бір молланы сынап шығарған. Бұл өлең бірінші рет Тіл мен әдебиет
институтының жоғарыда көрсетілген мақалалар жинағында жарияланған.
73 Ішкенім—айран-шалап, тіккенім—қос. 1956 жылы 5 майда Хасен Манкин-
нен жазылып алынды. X. Манкин өлеңнің тууы туралы былай дейді: «ұмытпа-
сам 1905 ж.ылы желтоқсан айында Нілді зауытындағы орыс, қазақ жұмыскер-
лері бірігіп ағылшын байларына қарсы жанжал жасады. Сонда ағылшын бай-
ына Нілді болысы Жәкен көмектесіп, қазақтардың қожайындарға қарсы төбеле-
сін қойғызған екен дейді. Сол үшін ағылшыннан көп сыйлық алады. Бір ретте
осы маңдағы соқыр Қақпан деген атақты ақын Ақмола жәрмеңкесіне барып
жүріп Майлы* құл деген кісінің үйінде Жәкен болыспен қағысып қалады. Сол
жерде Жәкен болысқа осылай деп айтып салған екен».
74 Шернияздың мұңы жоқ малдан басқа. 1955 жылы 16 августа Мағзұм
Ахметовтан жазылып алынды. Және аз өзгеріспен айтылатын бір нұсқасы 1952
жылы 20 июльде Қарағандыда К. Аманкелдиннен жазылып алынды. К. Аман-
келдин Қарағанды шахтерлерінен 1914 жылдары естіген. Кімнің шығарғанын біл-
мейді.
Ал, қарт кеншілердің айтуынша 1910 жылдары Қарағандыда Шернияз де-
ген байдың болуы анық. Және Ахмет деген жұмысшының үйінің қасына келіп,
Шернияздың ауру бұзауының жерошаққа құлап өлгендігі де, ол бұзауды Ах-
мет ұрып өлтірді деп, Ахметтің жалғыз сиырын тартып алғаны да рас. Ол тура-
лы осы жинақтағы «Шернияздың зорлығы» (№ 10) деген әңгімені қараңыз.

* Майлы — Қарағанды облысы, Нұра ауданындағы ру аты.