Page 7 - karagandy_zhumyszhylarynyn_angime_zhyrlary
P. 7
деген тексті келтіріліп, бұл өлеңдердің біріншісінің авторы 1934
жылы қайтыс болған Соқыр-Қақпан екендігі, екіншісінің авторы
белгісіз, бірақ Қарағанды жұмысшыларының арасында туғандығы
айтылады.
А. Хавин өзінің «Қарағанды — СССР-дің үшінші көмір базасы»
(орыс тілінде, 1951) деген кітабында көптеген қарт кеншілердің
естелігін пайдаланады. Қарт кеншілердің революцияға дейінгі
өмірінен туған әңгімелеріне 1952 жылы «Советтік Қарағанды»
6
газеті арнаулы бет береді .
1924 жылы «Жас қазақ» газетінің 10—11-сандарында халық
арасында 1915—1916 жылдардан бастап қ азақ тілінде таралған
орыс жұмысшыларының революциялық гимні «Батыл бас аяқты,
жолдастар!» деген өлеңінің бір нұсқасы жарияланады.
Қарағанды жұмысшыларының дәм-тұзын көп татқан, өткені ту-
ралы әңгіме, жырларын көп тыңдаған жазушы Ж. Өмірбеков, Қ.
Мұқышев, Д. Әкімбеков сияқты ақындар да қазақ жұмысшылары-
ның өлең-жырларын жинауға көп үлес қосты.
Қазақстан Орталық партия Комитетінің 1947 жылғы идеология-
лық мәселелерге байланысты қаулысынан кейін Қ азақ ССР Ғы-
лым академиясының Тіл мен әдебиет институты да жұмысшылар
ауыз әдебиетіне назар аударды; әдебиет тану ғылымында таяу ара-
да зерттелуді керек ететін күрделі тақырыптардың бірі етіп қ азақ
жұмысшыларының әңгіме, жырларын жинау, оны зерттеу мәселе-
сін қойды. Осыған байланысты Тіл мен әдебиет институты 1951
жылдан бастап Қазақстандағы ірі өндіріс орындарының бірі—Қа-
рағандыға және Қарағандымен іргелес жатқан Екібастұз, Успенскі,
Жезқазған өндірістеріне бірнеше экспедициялар шығарды.
Экспедициялар жинаған материалдар жұмысшылар ауыз әде-
биетінің революцияға дейін де болғандығын анықтады және совет
дәуірінде оның дами түскендігін дәлелдеді. Соның нәтижесінде қа-
зақ халқының ауыз әддебиеті жөніндегі соңғы жылдары шыққан
зерттеулерде қазақ жұмысшылары ауыз әдебиетінің де кейбір мә-
селелері әңгіме болды. 7 Академик Мұхтар Әуезовтің «Ертегілер» 8
деген көлемді еңбегінде тап тартысының шиеленіскен дәуірінде
туған жаңа тап — жұмысшылар арасында бұрынғы халықтық ер-
тегілердің жаңа түр, жаңа мазмұн алғандығы және бұрынғы салт
ертегілерінің жалғасы ретінде жұмысшылардың өмірбаяндық «бол-
ғандар» үлгісінде аңыз-әңігімелерінің туып, қалыптасып келе жат-
қандығы айтылады. Осымен байланысты сол әдебиеттік асыл
бұйымдардың соңғы уақытқа дейін жиналмай келгендігін аша оты-
рып 9 болашақта өзгеше ұқыптылықпен жинап, тарихи дәуірімен
ұштастыра зерттеудің қажеттігі айтылады. Сондықтан да сауат-
сыз халықтың арасында ол шығармалар ауызша туып, ауызша та-
6
«Советтік Қарағанды», 1952, 30 август.
7 Очерки казахской народной поэзии советской эпохи, т. I, Алма-Ата, 1955;
Ц. Ш а л а б е к о в . Империалистерді әшкерелейтін жырлар, «Әдебиет және ис-
кусство», 1953, № 6.
8 «Әдебиет және искусство», 1956. № 2 — 3.
9
Сонда. № 3. 117-бет.
