Page 66 - Сборник эссе

тоғызы Қазақстанда жасалынған болса, көшеден жігіттің
көлеңкесі де көрінбеген шақта, толығымен астықпен,
киіммен қамтамасыз ету қажет болғанда, үлкен күш
тек әйелдерге түсті. Ауыр азапты күндер аналары-
мызды қажытқан сәтте, ертеңгі жарық күн үшін жа-
нын салды, барын берді. Қоғам, соның ішінде әйелдер
психологиясына ерекше әсер еткен тұсы – Шерхан
Мұртаза сыр шерткен шығармаларынан көрінеді. «41
жылғы келіншек» әңгімесіндегі Хадишаның түсіндегі
диалогі. «Ал, шындығында, Хадиша Ақшайдан көрген
қорлығын арыз етіп айтқанда, сол түсте Мақсұт сай-
сүйегі сырқырап егіліп еді. Қаншама жұбату сөздер
айтып еді Хадишаға», - деген авторлық ойдағы парал-
лелизм, жарасы бітеу, қырық жамау қарасы көрінген
болатын. Тылда еңбек еткен әйелдердің ерлігінің өзі бір
төбе, зор мақтаныш болған. Оралхан Бөкейдің «Бәрі де
майдан» повесінде – тылдағы қара жұмыста жүрген
жесір әйел мен жетімдер тағдыры. Сонда әйел бір
қолымен бесікті, екінші қолымен әлемді тербетедінің
нақ өзі. Оған Алма әженің әңгімесінен үзінді келтірсек:
«Құстың балапаны секілді кешке шаршап-шалдығып
жұмыстан келсең аузын ашып, тамақ дәметіп отыра-
ды. Таң бозынан есік алдында ат ойнатып айғайлап
оятады, қас қарайып, жұлдыз туғанша жұмысқа са-
лады. Кейде ай жарығымен де жер жыртып, арық
қазып, жазда шөп маялап жүрдік», –дейді. Асан
шалдың өмірлік аңыздары, айтулы сын-сағаттары,
қоңыраулатқан қара күндер кешенін бейнелеген талай
тылдың ұзақ түндері. Шен мен шекпенге ұмтылған
небір сорақыларды пасық етіп елестеткен. Ондайлар
әсте табылады, өлсе жоғалмайды. Бірін-бірі қуалап
желмен бірге әр дәуірде ұшып-қонып жүреді.
Отыз жетінің сұрқия саясаты қырық бірінші жылға
сұрапыл дауыл болып келді. Дауыл әлемді шарпыды.
Оны Ш. Мұртазаның «Ай мен Айшасындағы» Айшаның
образы, Мұртазаны күтудегі жанкештілігін айтуға бо-
лады. Соғыс Барсхандарды тез есейтті. Тіпті балалық

65