Ескерткіштер
Бүгінгі ұрпақ дүниені фашизмнен аман сақтап қалған аға буынның ерлігін ешқашан ұмытпайды. Қарағанды облысындағы ескерткіштер мен обелискілер арасынан Ұлы Отан соғысы жылдарындағы өшпес ерліктерін мәңгі есте сақтауға арналған ескерткіштермен танысыңыздар.
Ескерткіштер, обелискілер, мемориалдар туралы қысқаша деректер беріледі.
Абай қаласы "Даңқ монументі"
 Ескерткіш Абай ауданының әкімі Алтынбеков Тұрар Ахметұлының бастамасымен 2010 жылы 9 мамырда ашылды.
Автор: суретші Кидрасов Рашид Хайдарович
"Даңқ монументі" сәулет ансамблінде стела, ескерткіш Қабырғасы және екі мүсіннен тұрады.
Мердігер “МонтажСтройПроект ЖШС. Кешеннің басты идеясы - Ұлы Отан соғысы қатысушыларының ұмытылмас ерлігін мәңгі есте сақтау. Ескерткіш Қабырғасында майдан даласында азаттық үшін күрескен Абай ауданының тұрғындарының есімдері жазылған. Стеланың ең жоғарғы жағында Ұлы Отан соғысының ордені және соғыс жылдарының даталары, ал төменгі жағында жиектелген ту орналасқан.
Стеланың іргесінде Мәңгілік алауы лаулап жатыр. Сонымен қатар сәулетті ескерткіштің 2 метрлік екі мүсін сәнін кіргізіп тұр, сол жағында – соғыс сұмдығынан өз сәбиін қорғағысы келген әйел бейнесі, ал оң жағында үстіне плащ киген қолында қаруы бар жауынгер.
Краткое описание памятника
Архитектурный ансамбль «Монумент Славы»» состоит из стелы, Стены памяти и двух скульптурных фигур.
Подрядчиком выступило ТОО “МонтажСтройПроект”. Основная идея комплекса - это увековечение бессмертного подвига участников Великой Отечественной войны. На Стене памяти написаны имена участников боевых сражений, жителей Абайского района.
В самой верхней части стелы - орден Отечественной войны и две памятные даты - годы войны, чуть ниже расположен меч и обрамляющее его знамя.
У основания стелы зажжен Вечный огонь. Помимо этого величественный памятник украсили две скульптурные фигуры высотой около 2 м, слева - женщина, прижимающая к себе ребенка, словно пытающаяся оградить его от ужасов войны, а справа - солдат с автоматом, одетый в плащ-палатку.
Ақтоғай ауданы
Ақтоғай селосында 2010 жылы 9 мамырда Ұлы Жеңістің 65 жылдығына орай саябақ ашылып, Қазбек Нұржановтың есімі берілді, сонымен қатар қос қапталына майдан даласынан елге оралып, бейбіт өмірде еңбек жасап қайтыс болған жауынгерлер есімі жазылған тақта қойылған.
Ақтоғай селосындағы Ж. Шайдаров атындағы парк.
1980 жылы ашылған Ұлы отан соғысы ардагерлеріне арналған ескерткіш.
Ақтоғай ауданы, Нүркен аулындағы Ұлы Отан соғысының ардагерлеріне арналған ескерткіш.(Авторы белгісіз. 1980 жыл.)
Ақтоғай ауданы, Сарытек ауылы«Ешкімде, ештеңеде ұмытылмайды» ескерткіші 1968 жылы Ақтоғайдың құрметті азаматы Ахметжанов Сәкібайдың бастамасымен тақтаға краскамен жазып ілінген.
Сарытерек мектебінің 1984 жылғы түлектерінің демеушілігімен 2014 жылы 9 мамырда ескерткішті мрамор таспен жаңартып, ескерткіштің ашылу рәсімі болды.
Ақтоғай ауданы, Жидебай ауылы. Ұлы Отан соғысы ардагерлеріне арналған ескерткіш.
Авторы: Жүнісов Рымбек.2006 жыл.
Сарышаған кентінің Ұлы Отан соғысының ардагерлеріне арналған ескерткіш.
Авторы: Кутжанов Дауылбай. 2011 жылы орнатылған.
Ақтоғай ауданы, Шабанбай би ауылы. Ұлы Отан соғысы ардагерлеріне арналған ескерткіш.
Авторы: К. Қапашев, А.Қасенов. 2010 жыл.
Балқаш қаласы
Совет Одағының батыры В.Хоружей бюсты
 Атауы:Кеңес Одағының батыры В.Хоружей бюсты.
Авторы мен датасы: Балқаш қаласы 1967 жыл, Н.А. Селидиевская, А.И. Селидиевский, А.П.Ярохин.
Орналасқан жері:Кеңес Одағының батыры В.Хоружая бюсты, Балқаш тау-кен металлургиялық комбинатының аумағындағы, мыс қорыту заводында орналасқан.
Сипаттамасы: В.Хоружаяға 1960 жылы дүниеден өткеннен кейін, Ұлы Отан соғысындағы ерлігі үшін Кеңес Одағының батыры атағы берілді. Ол Витебск облыстық (Беларусь) жасырын коммунистік партия ұйымы басшыларының қатарында жұмыс жасайды. 1942 жылдың күзінде жау тылында қаза табады.
Балқаштықтарға ескерткішті Вера Маркина сыйға тартқан (Вера Маркина металлургиялық цехта суретші болып жұмыс атқарған). Қоладан жасалған ескерткіш өлшемі 1,5 метр. 2 метрлік тұғырға орнатылған бюст бетінде «Герою Советского Союза Вере Захаровне Хоружей от блогодарных потомков»
Авторы: Н.А. Селидиевская, А.И. Селидиевский, А.П. Ярохин- деп жазылған.
Қиылған қысқа шаш, ойшаң көзқарас, терең ой - міне халық қаһарманының нағыз бейнесі осындай.
Бюст Героя Советского Союза В.Хоружей
Наименование: Бюст Героя Советского Союза Веры Хоружей. Авторы и датировка: 1967г., Н.А. Селидиевская, А.И.Селидиевский,А.П.Ярохин
г.Балхаш.
Местонахождение: на территории Балхашского горно-металлургического комбината, медеплавильный завод.
Бюст Героя Советского Союза В.З.Хоружей.
Описание: Звание Героя Советского Союза – присвоено посмертно в 1960г. За подвиги в ВОВ. Ею было организовано антифашистскоеподполье на ее родине, в г. Витебске. Подполный комитет в Витибске взял большую разведовательную работу, боролся с окупантами. В 1942г. В.З.Хоружая была зверский убита в фашистском застенке. В дар балхашцам памятник сделала Вера Маркина (Вера Маркина работала художником в металлургическом цехе). Памятник сделан из бронзы. Короткая стрижка, задумчивый взгляд, мысли устремлены вперед, лицо настоящего борца – защитника родины. Памятник размером 1,5м установлен на 2-х метровой постаменте с надписью «Герою Советского Союза Вере Захаровне Хоружей от блогодарных потомков».
Авторы: Н.А. Селидиевская, А.И. Селидиевский, А.П. Ярохин.
1941-1945жж. Ұлы Отан Соғысында қаза тапқандарға ескерткіш
 Атауы:1941-1945ж Ұлы Отан Соғысында қаза тапқандарға ескерткіш.
Авторы және датасы: Балқаш қаласы
1970 жыл. Б.Мусат, А. Исмайлов.
Орналасқан жері: Балқаш көлінің жағасындағы Желтоқсан көшесіндегі қыратқа орналасқан.
Сипаттамасы:Қыратқа орналасқан ескерткіш бұрыштары іргетаспен бекітілген, темір бетонды қорап. Ортасында жарты тоннаға жетерлік бес жұлдыз. Ішінде жауынгерлердің Октябрь революциясында және ҰОС көрсеткен ерліктерін бейнелейтін белгілер бар.
Соғыс жылдары Балқаш қаласынан 8584 жауынгер шақырылған болатын. Олардың ішінде 1737-сі қайтыс болғандар мен із-түзсіз жоғалғандар. Прага қаласын азат етуге – 35 адам, Будапештті – 38 адам, Варшаваны - 81 адам, Венаны – 22 адам, Софияны -14 адам және Берлинді алуға - 120 адам қатысқан балқаштықтар Отанымыздың шекарасынан тысқары болған шайқастарда ерлікпен қаза тапқан болатын.
Памятник погибшим на фронтах ВОВ 1941-1945гг.
 Наименование: Памятник погибшим на фронтах Великой Отечественной войны 1941-1945гг.
Авторы и датировка: 1970 год. Б.Мусат, А.Исмайлов. г.Балхаш
Местонахождение: на сопке, пролегающей к озеру Балхаш по улице Желтоксан.
Описание: На сопке, к которой ведет эспланада, железобетонная каробка, опирающаяся по углам на фундаменты. В центре полутонная пятиконечная звезда. Внутри – тематические барельефы, отражающие мужество людей, отстоявщих завоевание на фронтах Великой Отечественной войны. В годы войны из Балхаша было призвано 8584 человека, из них 1737 погибло и пропало без вести. Балхашцы героический сражались в боях за рубежами Родины: 35 человек – освобождали в г. Прагу. 38 человек – Будапешт. 81 человек – Варшаву. 22 человек – Вену. 14 человек – Софию. 120 человек – участвовало в штурме Берлина
Танк Т-34
 Орналасқан жері: желтоқсан көшесінің бойындағы Балқаш көлінің жағасында орналасқан.
Қала комсомолдарының ынтасы бойынша1978 жылдың 22 ақпанында, Кеңес Қарулы күштерінің 60 жылдығының қарсаңында Ұлы Отан соғысындағы балқаштықтардың ерен еңбегінің құрметіне «Т-34» жауынгер машинасы орнатылды. Соғыс жылдарында балқаштықтар көптеген қиындықтарға қарамастан, қорғаныс өнеркәсібіне жауынгерлік танктерге милобден, қосындыланған болат жеткізіп отырған. Соғыс жылдарында елдегі әрбір шығарылған 100 тонна молибденнің 60 тоннасын балқаштықтар беріпотырған. Олардың ерлігі Совет жауынгерлерінің ерлігімен бірдей тарихқа енгізілді.
Местонахждение:на берегу озера Балхаш по улице Желтоксан.
Установлен 22 февраля 1978 года в канун 60 –летия Советских Вооруженных сил, по инициативе комсомольцев города, в честь доблестного трудового подвига балхашцев в годы Великой Отечественной войны установлена боевая машина «Т-34» символ нерушимой связи тыла и фронта. Балхашцы в годы войны, продалеваятрудности поставляя нашей оборонной промышленности грозный молибден, которым легировалась сталь для боевых танков. Из каждых 100т. молибдена добывавших в стране во время войны, 60т. давали герои балхашской степи для танковой брони. Их подвиг вошел в историю ВОВ наравне с подвигами советских войнов.
Қарқаралы ауданы
Даңқ алаңы
 1990 жылы 9-мамыр күні Ұлы Жеңістің 45 жылдық мерекесіне орай Ұлы Отан соғысында қаза болған және хабарсыз кеткен жерлес жауынгерлерге ескерткіш-белгі қойылды. Ескерткіштің түпкі нұсқасын сызып, оны жүзеге асыруған соғыс және еңбек ардагері Сұлтан Аманбаев.
Жалпы осы ауылдан соғысқа аттанған 140 жауынгер туған елге оралмады. Еңсесі биік ескерткіштің екі жағына қойылған тақта тастарға жауынгерлер есімдері ойылып жазылған. Ескерткіштің алдында мәңгілік алау отын жағатын орын бар. Айналасы әшекейлі тастармен көмкеріліп, көріктендірілген.
Нүркен ауылы.
2003 жылы 9 мамырда Ұлы Жеңістің 58 жылдығына орай, Кеңес Одағының Батыры Нүркен Әбдіровке арналған мемориал ескерткіш ашылды.
Ескерткіштің ашылуына соғыс және еңбек ардагерлері, Қ.Р Қорғаныс министерінің орынбасары Р.Әмрин, Кеңес Одағының батыры Халық Қаһарманы, қазақтың тұңғыш ғарышкер, генарал- майор Т.Әубәкіров, Орталық әскери округтің қолдаушысы генарал-майор В.Щацков, Нүркен Әбдіров атындағы авиобазаның 150 офицерлері, Кеңес Одағының екі мәрте Батыры Талгат Белгелдинов атындағы Республикалық кадет корпусының курсанттарықатысты.
1941 жылы Нүркен ауылынан 188 адам аттанған. Соғыстан қайтқан адам саны – 56. Даңқ алаңды 1985 жылы Ұлы Жеңістің 40 жылдығына орай жасалды.
Авторы: соғыс ардгері Сұлтан Аманбаев, Нүркен ауылының прорабы Өмірзақ Қонарбаев және құрлысшылар Шаприпов Абзал, Елеусізов Марал.
Нүркен атындағы совхозда 1961 жылы Совет Одағының Батыры Нүркен Әбдіровке ескрткіш мүсін қойылды. Мүсіншілер: А.П.Билык,Ю.В.Гуммель.
Осакаровка ауданы
Мемориальный комплекс "Скорбящая мать"
Памятник воинам-землякам «Скорбящая мать»,
установлен в 1965 году, на территории ЦДОШ п. Осакаровка Карагандинской области.
Автор неизвестен.
Памятник на девятиметровой стелле, на мраморных плитах высечены имена осакаровцев, погибших в годы ВОВ. В год 60-летия Победы в Великой Отечественной войне 9 мая 2006 года мемориальный комплекс пополнился Аллеей героев с барельефами воинов-осакаровцев
Обелиск воинам–землякам
Установлен в 1965 году во дворе СШ №1 п. Осакаровка Карагандинской области
Выпуск серийный
Обелиск из металла, объемом 6х4 м
имеет конусообразную форму. Посвящен учителям и ученикам СШ № 1, погибших в годы ВОВ .
Обелиск воинам-землякам.
 Обелиск воинам-землякам установлен в 1965 году во дворе школы с. Карагайлы (Октябрьское) Осакаровского района Карагандинской области. Автор -выпуск серийный. Обелиск отлит из железа и бетона объемом 5х3 м.
Высота 4м.
Обелиск установлен в честь односельчан, погибших в годы ВОВ.
Монумент воинам-землякам с.Приишимское
 Монумент воинам-землякам установлен в 1978 году во дворе школы с. Приишимское Осакаровского района Карагандинской области. Автор Козин Михаил Васильевич. Художественно-монументальное произведение. Монумент отлит из металла.
Установлен в честь односельчан, погибших в годы войны.
Мемориал воинам-землякам с.Батпак
 Мемориал воинам-землякам
установлен в 1979 году.
С.Батпак Осакаровского района Карагандинской области. Художественно-монументальное произведение, автор неизвестен.
Мемориал из мрамора имеет треугольную форму. Установлен в честь односельчан, погибших в годы войны.
Обелиск воинам-землякам с.Есиль
 Обелиск воинам –землякам, установлен в 1965 году, во дворе школы с. Есиль (Литвиновское) Осакаровского района Карагандинской области. Выпуск серийный. Обелиск металлический, объемом 6х4х1м. Установлен в честь односельчан, погибших в Великой Отечественной войне.
Обелиск в п. Молодежный посвященный павшим в Великой Отечественной Войне
 Памятник установлен в 1990 году в честь 45- летия Победы советского народа над фашисткой Германией.
Автор памятника – обелиска архитектор Кузьмак Павел Николаевич.
Памятник установлен в сквере перед бывшим зданием акимата Молодежного района, с правой стороны от центральной аллеи сквера.
В целом памятник представляет собой площадку, поднятую над уровнем земли на которой возведена стена. На стене установлен обелиск и закреплены звезда и надписи «Ұлы отан соғысында құрбан болғандар мәңгі есте қалады 1941-1945 – Вечная память павшим в Великой Отечественной войне 1941 - 1945».
В центре стены под обелиском установлен макет ордена Победы.
В центре площадки выполнена горелка для факела «Вечного огня».
Фундамент сооружения – монолитный бетон, стена выложена из обыкновенного глиняного кирпича облицованного шамотным кирпичом покрытого лаком.
Обелиск изготовлен из листового железа толщиной 5 мм, надписи выполнены из металлических букв.
Площадка имеет бетонное основание, верх отделан бетонными плитами и естественным камнем, по краям площадка имеет ограждение в виде трубчатых столбиков, на которых закреплены металлические цепи. От центральной аллеи к памятнику устроена бетонная дорожка. Вокруг памятника были высажены саженцы сосен. Для «Вечного огня» с тыльной стороны установлен металлический шкаф, в который ставятся газовые баллоны, от шкафа до горелки уложена труба.
Ұлытау ауданы
 «Ер есімі – ел есінде» атты мемориалдық тақта 1995 жылы Ұлы Жеңістің 50 жылдығына орай ашылды.
Тақтаның ашылуына сол жылдары аудан әкімінің орынбасары Р.Нашкенова мен ардагерлер ұйымының төрағасы С.Досановтың ұйымдастыруымен орнатылды.
Баубек Бұлқышев пен Мұқан Иманжанов ескерткіші
 Баубек Бұлқышев пен Мұқан Иманжанов ескерткіші мүсіншісі Шота Уалихановтың бастауымен 1995 жылы Ұлытау аудандық мәдениет үйінің алдында бой көтерді.
Жезді кенті
 Жезді поселкесінде 1982 жылы 9 мамырда 1941-1945 жылдары Ұлы Отан соғысында қаза тапқан Жезділік жауынгерлерге арналған ескерткіш - монумент ашылды. Аудандық партия комитетінің бірінші секретары М.Төрегелдин соғыс ардагерлерінің XXI ғасыр ұрпақтарына арналған хатын оқып таныстырды. Хат соңында ардагерлер қол қойған соң оны арнайы гилзаға салып, аудандық партия комитетінің секретары М.Төрегелдин мен аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Қ.Түсіпбеков жолдастар хатты Даңқ оты жанына жасырды.
Ескерткіш - монументтің ішінде Ұлы Отан соғысында қаза тапқан Жезді ауданы бойынша 689 жауынгерлердің тізімі жазылған.
2005 жылы 9 мамыр күні Ұлы Жеңістің 60-жылдығында Монумент түбіне капсулға салынып көмілген 20 ғасыр ардагерлерінің 21 ғасырдағы жас ұрпаққа қалдырған Аманаты алынып, Жезді тау-кен және балқыту ісі тарихи мұражайында экспонат ретінде сақталынып тұр.
Қарсакбай кенті
 2010 жылы Ұлы жеңістің 65 жылдығына орай Қарсақбай кентiнде Тайжан Қалмағамбетов атындағы саябағында соғыс ардагерлеріне арналған монумент ашылды.
Монумент сәулетшісі Қарсақбай кентiнiң тұрғыны Қазбеков Кенжеғұл Оразұлы.
Борсеңгір ауылы
 1995 жылы Ұлы Жеңістің 50 жылдығы қарсаңында Борсеңгір селолық Кеңесінің төрағасы Данияров Шамбылдың бастамасымен ауылдың мектеп ауласына мәрмәр тасқа Ұлы Отан соғысында қаза тапқан ауыл азаматтарының аты жөндерін жазып, ескерткіш тақта орнатты.
Ескерткішті орнатуда негізгі жұмысты мектеп ұжымы мен жоғары сынып оқушылары атқарды. Олар ескерткіштің қабырғасын құю жұмыстарын жүргізді. Бюджет ақшасына тек мәрмәр тастар ғана сатып алынды. Бұл тастарға тізімді жазу сол кездегі мектептің сурет пәнінің мұғалімі, бүгінгі күні Жезқазған Универститетінің көркем сурет факультетінің оқытушысы, суретші Мергенов Әбушәріпке тапсырылды.
Қарақұм ауылы
 2010 жылдың мамыр айында ауыл әкімі Апазов Хамиттың ұйымдастыруымен ауыл тұрғындарының өз қаражаттарымен Ұлы Отан соғысында ерлік көрсеткен ауыл азаматтарын жастарға үлгі ретінде ескерткіш тақта орнатылды.
Ескерткіш тақтада Ұлы Отан соғысына барып аман қайтқан және хабар ошарсыз кеткен,соғыста қайтыс болған майдангерлер аты-жөні жазылған.
Ескерткіш тақта 2011 жылы қайта жөндеуден өтіп, жаңартылды. Жан-жағы қоршалып гүл отырғызылды.
Шеңбер ауылы
 «Ер есімі – ел есінде» құлпы тас 2010 жылы Шеңбер селосының тұрғындарының демеушілігімен жасалды.
Ақтас кенті
 Ақтас кенті аппаратының кент әкімі Ерболат Ерғазыұлы Наурызбаевтың ұйымдастыруымен 2010 жылы мамырда Ұлы Жеңістің 65 жылдығына орай монумент ашылды.
Құрылыс материалдарына демеуші болған кәсіпкерлер Абдуахит Ниязғалиұлы Бекмурзин, Қаныбек Фаниқожаұлы Әлімбаев. Құрылысты жеке кәсіпкер Азим Давренов жүргізді.
Шахтинск қаласы
 Жеңіс монументі 2014 жылы Тәуелсіздік алаңында ашылды.
Саран қаласы
Обелиск боевой славы
 Сооружен Обелиск Боевой Славы в честь 40-летия Победы советского народа в Великой Отечественной войне 1941-1945 годов. Торжественное открытие состоялось 9 мая 1985 года. Расположен на площади нового микрорайона по улице Рабочей. Автором является Тимофеев Анатолий Александрович. Сооружался коллективно предприятиями, организациями, учебными заведениями города.
Обелиск Победы
 Сооружен в 1975 году в честь 30-летия Победы Советского народа в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг. Расположен в сквере Победы. Авторами являются главный архитектор Бородин И. М. и художник, член Союза художников Казахстана Ворохобин Владимир Кузьмич. Памятник сооружен из бетона. Высота – 6,8 метров.
|
